आजको डिजिटल युगमा मोबाइल फोन बालबालिकाको जीवनको अभिन्न हिस्सा बनिसकेको छ। शिक्षादेखि मनोरञ्जनसम्म मोबाइलका फाइदा भए पनि यसको अत्यधिक प्रयोगले बालबालिकाको शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पुर्याउन सक्छ। अभिभावकहरूका लागि बालबालिकालाई मोबाइलको लतबाट छुटाउनु चुनौतीपूर्ण हुन्छ। तर, सही तरिका अपनाएर यस समस्यालाई समाधान गर्न सकिन्छ। यहाँ केहि प्रभावकारी उपायहरू प्रस्तुत छन्:
१. 👉मोबाइल प्रयोगको समय सीमित गर्नुहोस्👇
बालबालिकाको उमेर अनुसार मोबाइल प्रयोगको समय निर्धारण गर्नुहोस्। उदाहरणका लागि, ५ देखि १२ वर्षसम्मका बालबालिकालाई दिनमा १ घण्टा र १३ देखि १८ वर्षसम्मका किशोर-किशोरीलाई २ घण्टाभन्दा बढी मोबाइल प्रयोग गर्न दिनुहुँदैन। यसले उनीहरूलाई समयको महत्व बुझ्न र अन्य गतिविधिमा समय बिताउन प्रेरित गर्छ।
२. 👉वैकल्पिक गतिविधिमा सहभागी गराउनुहोस्👇
मोबाइलको ठाउँमा खेलकुद, चित्रकला, सङ्गीत, किताब पढ्ने जस्ता सिर्जनात्मक र शारीरिक गतिविधिमा बालबालिकालाई संलग्न गराउनुहोस्। यसले उनीहरूलाई व्यस्त राख्ने मात्र होइन, आत्मविश्वास र सीप विकासमा पनि मद्दत गर्छ।
३. 👉परिवारसँग समय बिताउने वातावरण बनाउनुहोस्👇
परिवारका सदस्यहरूबीच घनिष्ठ सम्बन्ध कायम गर्न मोबाइल मुक्त समय (No Mobile Time) तोक्नुहोस्। जस्तै, रातको खानाको समयमा वा साँझ परिवारसँग बसेर गफगाफ गर्ने बानीले बालबालिकालाई डिजिटल संसारभन्दा वास्तविक सम्बन्धमा रुचि बढाउन मद्दत गर्छ।
४. 👉सकारात्मक उदाहरण प्रस्तुत गर्नुहोस्👇
बालबालिकाले प्रायः अभिभावकबाट सिक्ने भएकाले उनीहरूसामु मोबाइलको सही प्रयोग गरेर उदाहरण दिनुहोस्। यदि अभिभावक स्वयं मोबाइलमा धेरै समय बिताउँछन् भने बालबालिकाले पनि त्यही व्यवहार सिक्ने सम्भावना हुन्छ।
५.👉 प्रेमपूर्वक सम्झाउनुहोस्, कठोर होइन👇
बालबालिकालाई मोबाइलको हानिकारक असरका बारेमा प्रेमपूर्वक सम्झाउनुहोस्। कठोर रूपमा व्यवहार गर्दा उनीहरू अझ जिद्दी बन्न सक्छन्। त्यसैले धैर्य राख्दै उनीहरूलाई मोबाइलबिना पनि जीवन रमाइलो बनाउन सकिन्छ भन्ने महसुस गराउनुहोस्।
६.👉 डिजिटल नियन्त्रण प्रयोग गर्नुहोस्👇
मोबाइलमा अभिभावकीय नियन्त्रण (Parental Control) प्रयोग गरेर अनुपयुक्त सामग्रीबाट बालबालिकालाई जोगाउनुहोस्। साथै, समय सीमा तोक्ने एप्स प्रयोग गरेर उनीहरूको मोबाइल प्रयोगलाई सीमित गर्न सकिन्छ।
७.👉 प्रेरणा र पुरस्कार दिनुहोस् 👇
मोबाइल कम प्रयोग गरेबापत साना पुरस्कारहरू दिनुहोस्। जस्तै, हप्ता वा महिना मा मोबाइलको समय पालना गरेमा मनपर्ने खेलौना, बाहिर घुम्न जाने वा मनपर्ने खानाका साथ प्रोत्साहित गर्नुहोस्। यसले बालबालिकामा नियम पालन गर्ने बानी विकास गर्छ।
निष्कर्ष
मोबाइलको लत बालबालिकाको अध्ययन, स्वास्थ्य र सामाजिक जीवनमा बाधक बन्न सक्छ। तर, सही मार्गदर्शन र प्रेमपूर्वक व्यवहार गरेर उनीहरूलाई मोबाइलको सीमित र स्वस्थ प्रयोग गर्न सिकाउन सकिन्छ। अभिभावकको धैर्यता, सतर्कता र निरन्तर सहयोगले बालबालिकाको भविष्य उज्यालो बनाउन मद्दत गर्छ।