back to top
IPL 2025
IPL 2024
११ बैशाख २०८२, बिहिबार
११ बैशाख २०८२, बिहिबार
IPL 2025
spot_img

पाणिनि सम्मेलन : भाषिक, शैक्षिक र सांस्कृतिक चेतनाको अभियान

spot_img

मानव सभ्यता आरम्भ भएदेखि नै भाषा विचार आदान–प्रदानको मुख्य माध्यम रहँदै आएको छ। कुनै पनि भाषाको सौन्दर्य, प्रभाव र दीर्घजीवन त्यसको व्याकरणमा आधारित हुन्छ। संस्कृत भाषा भने यस्तो सुसंस्कृत भाषा हो जसको व्याकरण प्रणाली संसारमै अत्यन्त वैज्ञानिक र सूत्रात्मक मानिन्छ। यस्तो व्यवस्थित व्याकरण निर्माण गर्ने श्रेय महर्षि पाणिनीलाई जान्छ। पाणिनीको यही अद्वितीय योगदानको सम्मान गर्दै नेपालको अर्घाखाँची जिल्लाको पाणिनि तपोभूमिमा पाणिनि सम्मेलन आयोजना गरिएको छ ।

झण्डै २५०० वर्षअघि आजको पाकिस्तानस्थित शलातुरमा जन्मिएका पाणिनि संस्कृत भाषाका युगप्रवर्तक विद्वान थिए। उनी नेपालस्थित अर्घाखाँचीको पवित्र पाणिनि तपोभूमिमा आएर गहिरो साधना गरी ‘अष्टाध्यायी’ नामक व्याकरण ग्रन्थको रचना गरे, जसमा ८ अध्याय र ३९५९ सूत्र छन्। यस ग्रन्थले भाषिक संरचना र विश्लेषणमा नयाँ युगको सुरुवात गर्‍यो। पाणिनिद्वारा रचित ‘माहेश्वर सूत्र’ आज पनि भाषाविज्ञान, कम्प्युटर, भाषाशास्त्रजस्ता आधुनिक क्षेत्रहरूमासमेत प्रयोग हुँदै आएको छ।

पाणिनि सम्मेलनको उद्देश्य र प्रभाव

पाणिनि सम्मेलनको उद्देश्य केवल व्याकरणको चर्चा मात्र होइन। यसको मूल भावना संस्कृत भाषा, साहित्य, दर्शन, भाषाशास्त्र र वैदिक परम्पराको संरक्षण, प्रवर्द्धन तथा अध्ययन–अनुसन्धानको वातावरण निर्माण गर्नु हो । सम्मेलन विद्वान, विद्यार्थी, लेखक, शिक्षक र अनुसन्धानकर्ताहरूको साझा मञ्च बनेको छ। यस्ता कार्यक्रमहरूले परम्परागत ज्ञान र आधुनिक प्रविधिबीच संवादको सेतु निर्माण गर्ने अपेक्षा गरिएको छ ।

शैक्षिक र सांस्कृतिक समृद्धिको आधार

पाणिनि सम्मेलनले वैदिक अध्ययन, न्यायशास्त्र, योग, आयुर्वेद, धर्मशास्त्रजस्ता विषयहरूको पुनरावलोकन र नवप्रवर्तनमा सहयोग पुर्‍याउँछ। नयाँ पुस्तालाई संस्कृतप्रति रुचि जगाउन, अनुसन्धानमा अभिप्रेरित गर्न र पाठ्यक्रम विकासमा सघाउन पाणिनी सम्मेलनले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछ। सम्मेलनका शोधपत्र, व्याख्यान र प्रस्तुतिहरू शैक्षिक सम्पदाको रूपमा स्थापित हुनेछन् ।

आधुनिक सन्दर्भमा सम्मेलनको सान्दर्भिकता

सूचना प्रविधिको युगमा पाणिनि व्याकरणको महत्व झनै बढेको छ । Natural Language Processing (NLP), Machine Translation, Syntax Analysis जस्ता क्षेत्रमा पाणिनिका सिद्धान्तहरू प्रयोग भइरहेका छन् । यस्तो अवस्थामा, पाणिनि सम्मेलनले केवल संस्कृतको संरक्षण मात्र नभई भाषिक प्रविधिको विकासमा पनि योगदान पुर्‍याउने सम्भावना राख्दछ ।

निष्कर्ष

पाणिनि सम्मेलन केवल एक विद्वत् गोष्ठीमात्र होइन, यो त हाम्रो भाषा, परम्परा, शैक्षिक धरोहर र सांस्कृतिक चेतनाको गहिरो प्रतीक पनि हो । यसले महर्षि पाणिनिजस्ता युगपुरुषको योगदानलाई आजका पुस्तासम्म पुर्‍याउनु आवश्यक देखिन्छ । यस्ता सम्मेलनहरूको निरन्तरता, नवप्रवर्तन र अन्तर्राष्ट्रियकरण आवश्यक छ, ताकि हाम्रो मौलिक ज्ञान परम्परा जोगिएर आगामी पुस्तासम्म सहजै हस्तान्तरण हुन सकोस् । जय पाणिनि !

spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
  • खुसी (0%)
  • दुःखी (0%)
  • अचम्मित (0%)
  • हाँस्यास्पद (0%)
  • आक्रोशित (0%)
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
प्रतिक्रिया दिनुहोस्

तपाईको समाचार आफै पाेष्ट गर्नुहाेस्

समाचारको फोटो यहाँ Upload गर्नुहोस्

सम्बन्धित खबर

लोकप्रिय

सामाजिक सञ्जाल

भर्खरै

छुटाउनुभयो कि ?